"Leczenie jest przywracaniem do równowagi
zaburzonych żywiołów (…) w żywym ludzkim ciele."
– Leonardo da Vinci

Integracja sensoryczna

Opis i przeznaczenie metody SI

Integracja sensoryczna jest jedną z najnowocześniejszych i skutecznych metod stosowanych
w pracy z dziećmi:

• mającymi trudności szkolne (trudności z czytaniem , pisaniem, ortografią, trudności z koncentracją uwagi),
• wykazującymi opóźnienia w rozwoju mowy,
• wykazującymi opóźnienia w rozwoju ruchowym (słaba koordynacja ruchowa, opóźniony rozwój ruchowy, trudności z utrzymaniem równowagi),
• z grupy ryzyka (zagrożona ciąża, obciążenia okołoporodowe, cesarskie cięcie, wcześniactwo, czynniki dziedziczne) jako działanie profilaktyczne, które podjęte we wczesnym okresie rozwoju dziecka zmniejsza lub eliminuje ryzyko wystąpienia zaburzeń integracji sensorycznej,
• z nadpobudliwością psychoruchową (ADHD),
• z zaburzeniami uwagi (ADD),
• z upośledzeniem umysłowym ,
• z zespołem Downa,
• z Autyzmem,
• z zespołem Aspergera,
• z MPDz (Mózgowe Porażenie Dziecięce),
• z kruchym chromosomem X.


Integracja Sensoryczna opiera się na neurofizjologicznych podstawach klinicznej obserwacji i standaryzowanych testach. To proces organizujący (integrujący) docierające do mózgu informacje zmysłowe (sensoryczne) płynące zarówno ze środowiska jak i z ciała, tak aby mogły być one użyte do celowego działania. Na ogół większość z nas zdaje sobie sprawę z istnienia 5 zmysłów – smaku, zapachu, wzroku, słuchu oraz dotyku, jednak poza tymi zmysłami istnieją jeszcze dwa bardzo istotne zmysły dostarczające nam informacji z naszego ciała, a mianowicie zmysły równowagi oraz czucia głębokiego. Tak więc mózg rozpoznaje, interpretuje i segreguje informacje płynące z receptorów:
• wzrokowych,
• słuchowych,
• smakowych,
• dotykowych,
• proprioceptywnych (czucie głębokie),
• przedsionkowych (zmysł równowagi),
tak, aby mogły zostać one użyte w działaniu, będącym odpowiedzią na wymagania otoczenia. Gdy informacje te płyną bez większych zakłóceń, wcale nie jesteśmy świadomi istnienia owych skomplikowanych procesów rozgrywających się w naszym systemie nerwowym, a mających wpływ na takie codzienne czynności jak np. mowa, planowanie ruchu, napięcie mięśniowe, postawa czy percepcja wzrokowa. Jednak, gdy z różnych przyczyn, procesy integracji sensorycznej zostają zakłócone możemy zauważyć u dziecka objawy zaburzeń w przetwarzaniu informacji zmysłowych, a co za tym idzie nieadekwatne odpowiedzi na wyzwania otoczenia.


Układ przedsionkowy, proprioceptywny i dotykowy, to trzy podstawowe układy sensoryczne. Układy te ściśle współpracują ze sobą oraz z innymi układami sensorycznymi – słuchowym, wzrokowym i smakowo-zapachowym. Od współpracy tych wszystkich układów zależy prawidłowe funkcjonowanie w otaczającym nas świecie. Umiejętność przetwarzania i porządkowania bodźców u większości osób dorosłych przebiega w sposób automatyczny, ale nie jest to umiejętność dana nam od początku naszego istnienia. Wykształca się wskutek skomplikowanych procesów zachodzących w układzie nerwowym. Noworodek widzi twarze pochylające się nad jego łóżeczkiem, ale nie identyfikuje do kogo one należą, nie odczytuje emocji, które one wyrażają, nie odpowiada uśmiechem na uśmiech, nie wyciąga rączek w ich kierunku. Te wszystkie z pozoru nieskomplikowane i naturalne reakcje wymagają nauki uwarunkowanej sprawnym funkcjonowaniem układu nerwowego. U dzieci procesy integracji sensorycznej z różnych przyczyn mogą ulec zaburzeniu i następuje wówczas nieprawidłowa interpretacja odbieranych codziennych informacji sensorycznych, takie jak dotyk, dźwięk, czy ruch.
Zaburzenia mechanizmów przetwarzania sensorycznego u dzieci mogą się objawiać w następujący sposób:
U niemowląt i małych dzieci:
• trudności z jedzeniem (trudności ze ssaniem, gryzieniem, preferowanie ograniczonych typów pokarmów)
• trudności ze spaniem (trudności w zasypianiu, częste wybudzenia w nocy i kłopoty
z ponownym zaśnięciem)
• dziecko jest bardzo poirytowane przy zmianie ubrania, wydaje się mu być niewygodnie w określonych typach ubrań
• nie lubi być przytulane, odpycha się od osoby, która go trzyma w ramionach
• jest nadmiernie aktywne, wciąż w ruchu lub też jest letargiczne, ospałe
• występują opóźnienia w rozwoju w zakresie „kamieni milowych”: dziecko późno siada, późno raczkuje (lub pomija ten etap), późno stawia pierwsze kroki, późno wypowiada pierwsze słowa lub wypowiada całe zdania pomijając okres gaworzenia, wokalizacji
• unika manipulacji zabawkami/przedmiotami zwłaszcza tymi, które wymagają zręczności
• mało wyraźna reakcja na ból, opóźniona reakcja na ból
• nie umie się samo uspokoić np. poprzez ssanie smoczka, patrzenie na zabawkę, słuchanie głosu opiekuna
U dzieci w wieku przedszkolnym:
• trudności z opanowaniem treningu czystości
• dziecko potyka się, obija o przedmioty, ma słabą równowagę, jest niezgrabne ruchowo
• nie zwraca uwagi na skaleczenia
• jest nadwrażliwe na hałas (często zatyka uszy, samo hałasuje – mruczy, śpiewa pod nosem), nadwrażliwe na pewne zapachy,
• nie lubi być przytulane, nie lubi pewnych typów ubrań, narzeka na metki,
• bardzo źle znosi mycie głowy, mycie twarzy
• ma kłopoty z nauką jazdy na rowerze
• unika nowych zabaw ruchowych
• jest nadmiernie aktywne, wciąż w ruchu lub też jest letargiczne, ospałe
• ma trudności z opanowaniem lub unika czynności takich jak: zapinanie ubrań, zdejmowanie butów, wiązanie butów, rysowanie, wycinanie
• szybko przechodzi od płaczu do śmiechu, ma nagłe wybuchy złości
• opóźnienia w rozwoju mowy, kłopoty z artykulacją, trudno zrozumieć, co dziecko mówi
• Dziecko ma trudności ze zrozumieniem poleceń
• Dziecku trudno skupić się na jednej czynności

U dzieci w wieku szkolnym:
• dziecko jest nadwrażliwe na hałas (często zatyka uszy, samo hałasuje – mruczy, śpiewa pod nosem), nadwrażliwe na pewne zapachy,
• nie lubi być przytulane, nie lubi pewnych typów ubrań, narzeka na metki,
• nie może usiedzieć w miejscu, jest wciąż w ruchu, wierci się w ławce, wstaje podczas lekcji lub też dziecko jest ospałe, prowadzi siedzący tryb życia
• dziecko ma trudności z czytaniem zwłaszcza na głos
• ma kłopoty z pisaniem, pisze wolno, nie mieści się w liniach, nieprawidłowo trzyma długopis
• dziecko wolno wykonuje zadania, jest prawie zawsze ostatnie
• dziecko jest niezdarne, często potyka się
• przyjmuje nieprawidłową postawę przy biurku
• myli słowa dźwiękowo podobne
• mowa dziecka jest niewyraźna, występuje nieprawidłowa artykulacja
• dziecko ma trudności z koncentracją uwagi


Terapia integracji sensorycznej polega rozwijaniu prawidłowego odbioru i analizy bodźców dostarczanych z otoczenia poprzez zmysły zewnętrzne (wzrok, słuch, dotyk, smak, węch) oraz płynących z własnego ciała poprzez zmysły wewnętrzne (równowagi i czucia głębokiego). Jest dla dziecka bardzo atrakcyjna, gdyż ma charakter wesołej zabawy ruchowej, podczas której dostarczane są dziecku takie bodźce, których najbardziej potrzebuje jego system nerwowy.
Wyjątkowość metody Integracji Sensorycznej polega na tym, że niweluje ona przyczynę zaburzeń dziecka, a nie tylko zwalcza objawy.

Diagnoza Integracji Sensorycznej

Diagnoza SI zajmuje zwykle cztery spotkania i składają się na nią:
• Wywiad z rodzicami
• Kwestionariusze wypełniane przez rodziców/opiekunów dotyczące funkcjonowania dziecka
w życiu codziennym,
• Próby kliniczne (obserwacja dziecka w trakcie spontanicznej aktywności oraz w sytuacjach zadaniowych),
• Testy południowo-kalifornijskie mające na celu określenie profilu dojrzałości zmysłów
i ich integracji,
• Podsumowanie diagnozy tj. omówienie wyników poszczególnych testów i badań oraz zaleceń; rodzice otrzymują diagnozę oraz program terapii w formie pisemnej.
Diagnoza SI ma na celu precyzyjne określenie rodzaju oraz stopnia deficytów występujących
u dziecka pozwala na programowanie zindywidualizowanych i skutecznych oddziaływań terapeutycznych. Im wcześniej zostaną rozpoznane przyczyny zaburzeń, tym lepsze będą efekty terapii.
Pełna Diagnoza SI przeprowadzana jest u dzieci w wieku 4 – 12 lat.
Spotkania diagnostyczne ustalane są z częstotliwością 1 x w tygodniu i trwają 1 godzinę każde spotkanie.

Terapia Integracji Sensorycznej

Podczas Terapii SI układ nerwowy i mózg dziecka uczą się właściwego reagowania na bodźce zewnętrzne. Atmosfera zabawy sprzyja zaangażowaniu dziecka w aktywności oraz osiąganiu większych i szybszych postępów.
Zajęcia terapeutyczne odbywają się 1-2 razy w tygodniu (w zależności od potrzeb dziecka) i trwają
45 min. Prowadzi je wykwalifikowany terapeuta integracji sensorycznej. Podczas specjalnie dobranych zabaw ruchowych, odbywających się z wykorzystaniem wielu atrakcyjnych przyrządów i pomocy dydaktycznych, dziecko w naturalny sposób wyrównuje deficyty w obrębie poszczególnych narządów zmysłów.
W terapii SI podstawę stanowi stymulacja zmysłu równowagi podczas różnorodnych zabaw prowadzonych na sprzęcie podwieszanym (huśtawki, platformy, trapezy, drabinki, walce). Wiele jest również ćwiczeń i zabaw stymulujących czucie powierzchniowe i głębokie, zmysł wzroku, słuchu i węchu. Podczas zajęć dziecko jest zachęcane i kierowane do wykonywania aktywności sprzyjających minimalizowaniu jego deficytów rozwojowych. Stopień trudności tych aktywności stopniowo wzrasta w miarę czynionych przez nie postępów. Nie mogą być one ani za łatwe, ani zbyt trudne. W terapii SI nie ma miejsca na porażki, a każde ćwiczenie powinno kończyć się sukcesem. Ważnym aspektem tej terapii jest motywacja podopiecznego. Odgrywa ona dużą rolę przy doborze aktywności. Niektórym dzieciom terapeuta pozostawia wiele swobody przy doborze zabaw i ćwiczeń, innym proponuje aktywności specjalnie dla nich wyselekcjonowane.
Terapia Integracji Sensorycznej jest zazwyczaj dla dziecka przyjemnością, ale wymaga też od niego dużego zaangażowania i niekiedy sporego wysiłku. Rolą terapeuty jest umiejętne zachęcanie
i prowokowanie dziecka do aktywności nawet wówczas, gdy pewne rodzaje zabaw i ćwiczeń wzbudzają jego niechęć lub lęk.

 
TERAPIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ
• dostarcza stymulacji przedsionkowej, proprioceptywnej oraz dotykowej, słuchowej, węchowej, wzrokowej,
• poprawia poczucie równowagi i koordynacji oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej,
• poprawia motorykę dużą i małą,
• poprawia umiejętność czytania, pisania i inne umiejętności szkolne lub stwarza dobrą bazę do pojawienia się tych umiejętności,
• sprawia, że bodźce dotykowe i inne (słuchowe, węchowe, smakowe, wzrokowe) na które dziecko jest nadwrażliwe, mniej zaburzają działania dziecka,
• sprawia, że dziecko lepiej słucha, wypełnia polecenia, koncentruje się,
• sprawia, że dziecko chętniej podejmuje się nowych i trudnych zadań,
• sprawia, że poprawia się mowa i sposób wyrażania się dziecka,
• sprawia, że stopniowo maleje nadpobudliwość – dziecko zaczyna kontrolować swoje nadmierne nasilone reakcje na otoczenie.


SKUTECZNOŚĆ TERAPII INTEGRACJI SENSORYCZNEJ widoczna jest po kilku miesiącach pracy z dzieckiem. Często postęp ujawnia się najpierw w sferze sprawności fizycznej dziecka, a następnie w jego funkcjonowaniu emocjonalnym. Poprawie ulegają także funkcje wzrokowe, słuchowe i mowa czynna. Często rodzice stwierdzają, że ich dziecko jest spokojniejsze, lepiej zorganizowane, skoncentrowane i łatwiejsze we współżyciu. Zaczyna odnosić sukcesy w przedszkolu i szkole.